Για πρώτη φορά στην ιστορία τους, οι Αμερικανοί καλούνται να περιορίσουν τον καταναλωτισμό τους. Εξ ανάγκης. Οι τιμές της βενζίνας έχουν πλέον ξεπεράσει τα 4 δολλάρια το γαλόνι (4 λίτρα). Και παρότι η Ευρώπη αγοράζει πετρέλαιο στη διπλάσια σχεδόν τιμή (7-8 δολ. το γαλόνι), τα ύψη των τιμών θεωρούνται απαράδεκτα για τις αμερικανικές προσδοκίες. Και αυτό γιατί οι Αμερικανικές προσδοκίες είναι τουλαχιστον υπερδιπλάσιες των ευρωπαικών. Και πολλαπλάσιες του υπόλοιπου κόσμου. Τόσο μεγάλες, που δεν είναι πλέον διατηρήσιμες.
Για περίπου δύο γενιές, η Αμερική κατείχε τη μερίδα του λέοντος στην παγκόσμια παραγωγή προιόντων και υπηρεσιών. Οταν σηκώθηκε απο το τραπέζι των διαπραγματεύσεων, στο τέλος του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, το ποσοστό αυτό φτανε στο 75% της παγκόσμιας παραγωγής. Tα προιόντα της απέκτησαν τεράστια υπεραξία. Μετρούσαν στη Παγκόσμια αγορά, και έφερναν κέρδος. Ετσι χτίστηκε ένα πλούσιο και κερδοφόρο οικονομικό σύστημα, σχεδόν ένα μονοπώλιο. Που επέτρεπε τρελλά όνειρα και μεγάλες προσδοκίες.
Πάνω στην πελώρια παραγωγή που δημιουργήθηκε, χτίστηκαν σταδιακά και οι προσδοκίες των αμερικανών. Το Αμερικανικό σύστημα χτίστηκε πάνω στη φιλοσοφική παραδοχή πως η οικονομία της χώρας θα συνεχίζει να αυξάνεται κάθε περίοδο, κάθε χρόνο, δημιουργώντας έτσι αρκετή υπεραξία και πλούτο, δουλειές, μισθούς και κέρδη, που να επιτρέψει την αγορά των αυξανόμενων αναγκών του πληθυσμού στην ελεύθερη αγορά.
Και έτσι έγινε. Για δύο περίπου γενιές, οι αμερικανοί αγόραζαν τα πάντα φτηνά, ενώ ο κόσμος ακριβά.Η τιμή της βενζίνας ήταν λιγότερο απο 1 δολλάριο το γαλόνι, τη στιγμή που ο υπόλοιπος κόσμος έδινε 4. Η αξία των σπιτιών ανέβαινε συνεχώς. Οι μετοχές των εταιρειών ανέβαιναν κι’ αυτές, και έσπαζαν στην κορυφή, δημιουργώντας 2 και 3 μετοχές. Σαν ένα είδος οικονομικής Λερναίας Υδρας, η αξία των πάντων ανέβαινε. Στο τέλος της περιόδου, όλοι είχαν λεφτά. Αλλοι αληθινά, άλλοι λογιστικά. Η δημιουργία πλούτου ήταν δεδομένη.
H συνεχής παραγωγή και ανταγωνισμός, επέφεραν και αλλαγές στην εργασιακή δομή της χώρας. Η οικογενειακή επιχείρηση εξαφανίστηκε, και τη θέση της πήρε μία απρόσωπη και νομικίστικη οντότητα, το Corporate Unit. Ολες οι διαδικασίες αγοράς, πώλησης, διαφήμισης, στελέχωσης, αναμορφώθηκαν. Και με τα χρόνια, τα πάντα μετοχοποιήθηκαν για να παράγουν ακόμα μεγαλύτερο πλούτο. Στις συνθήκες του Χρηματιστηρίου, επικράτησε η ίδια λογική. Πως η οικονομία πρέπει συνεχώς να αυξάνεται. Να αυξάνονται οι μετοχικές αξίες, να αυξάνεται ο πλούτος. Και επενδύθηκε εκεί, το ιδιωτικό κεφάλαιο εκατομμυρίων αμερικανών, μέσα απο ιδιωτικά και εταιρικά προγράμματα επένδυσης. Η σύνταξη των Αμερικανών, βρίσκεται ως επι το πλείστον στο Χρηματιστήριο. Και καλή σύνταξη σημαίνει αύξηση της αξίας των μετοχών.
Η αυξανόμενη παραγωγή προιόντων, απαιτεί και αυξανόμενο καταναλωτισμό. Πάρθηκε έτσι η στρατηγική απόφαση να μεγιστοποιηθεί ο καταναλωτισμός, ώστε να αυξηθεί το μέγεθος της οικονομίας. Και έτσι, κατόπιν σχεδίου, τόριξαν οι Αμερικανοί στην κατανάλωση. Ολόκληρο το οικονομικό σύστημα στράφηκε με προσφορές, και δελεαστικές προτάσεις προς τον μέσο καταναλωτή. Που με τον καιρό εθίστηκε και φιλοσοφικά στον τρόπο αυτό ζωής. Οι προσδοκίες αυξήθηκαν. Για μεγαλύτερο αυτοκίνητο, για μεγαλύτερο σπίτι. Γιατί σε όποιο σημείο κι΄αν ηταν κάποιος, υπήρχε και ένα ψηλότερο, καλύτερο και σχετικά φτηνότερο σημείο. Με την παραδοχή αυτή, και μέσα στην ευφορία πολλών χρόνων ευημέριας και προόδου, δημιουργήθηκαν, αλλού ηθελημένα και αλλού άθελα, μερικές συγκεκριμένες κοινωνικές δυναμικές.
Με σκοπό να στρατολογήσουν καλούς και αφοσιωμένους εργάτες, οι ιδιωτικές εταιρείες άρχισαν να προσφέρουν ιατρικά πακέτα παροχών προς τους εργαζομένους τους. Με τον καιρό, 60% των άμερικανών, καλύπτονταν ιατρικά απο τους εργοδότες τους. Εφτασαν έτσι, οι ιδιωτικές εταιρείες στο σημείο να ασκούν κοινωνική πολιτική. Και όσο η οικονομία αυξάνονταν, κανείς δεν είχε λόγο να διαμαρτυρηθεί. Ετσι η Αμερική δεν απέκτησε ποτέ ενα εννιαίο ιατρικό σύστημα παροχών.
Στον κοινωνικό τομέα, μια αλλη σημαντική δυναμική μπήκε σε εφαρμογή. Η φυγή του πληθυσμού απο τις πόλεις προς τα προάστια. Η δημόσια παιδεία των πόλεων έπαψε να χρηματοδοτείται σε επαρκή βαθμό, και σχεδόν εγκαταλείφτηκε. Οι πολίτες που επιθυμούσαν καλά σχολεία, δεν κατοικούσαν πιά στις πόλεις. Ετσι η Αμερική δεν απέκτησε ποτέ ένα εννιαίο σύστημα παιδείας, αλλά πολλά χρηματοδοτούμενα συστήματα σε ιδιωτικό επίπεδο, ή επίπεδο κοινότητας.
Και καθώς και η υποδομή των πόλεων άρχισε να καταρρέει, η κοινωνική συνοχή εξασθένισε. Επήλθε σταδιακά ενας τρομερός διαχωρισμός ανάμεσα στον τόπο εργασίας και κατοικίας. Εργάζεσαι στη πόλη, ζείς στα προάστια. Ετσι αυξήθηκε η απόσταση σπιτιού και εργασίας και καταστράφηκε η έννοια της γειτονιάς, με όσα αυτό συνεπάγεται. Κανείς δεν παραπονέθηκε. Η φτηνή ιδιωτική μεταφορά έλυνε το πρόβλημα. Ετσι, η Αμερική δεν απέκτησε ποτέ μαζικά μέσα μεταφοράς.
Κάποια στιγμή, τα λεφτά τέλειωσαν. Οι οικονομίες των πολιτών έφτασαν στο μηδέν. Και τότε, για να διατηρηθεί η παράσταση του πλούτου, άρχισαν τα παιχνίδια. Ανακάλυψε η Αμερική το credit. Και το πάσσαρε μαζικά. Credit Cards, Equity loans πάνω στα σπίτια. Εφόσον η οικονομία συνεχώς αυξάνεται, υπάρχει κέρδος. Το σπίτι των 100 χιλιάδων, έγινε 150, 200, 250, 300 χιλιάδες αφήνοντας πίσω του ένα τεράστιο φανταστικό κέρδος. Κάθε χρόνο, η μεσαία τάξη περνούσε κι’ απ’ την Τράπεζα, για ανακατανομή του δανείου. Επαιρνε το πρόσθετο κέρδος του σπιτιού στη τσέπη, και πρόσθετε το υπόλοιπο στο δάνειο. Το οποίο μεγάλωνε. Και όταν οι πληρωμές μεγάλωναν, τότε τραβούσαν το χρόνο του δανείου. Απο 10 σε 20, σε 30 χρόνια. Κανείς δεν παραπονέθηκε. Οσο η οικονομία αυξάνονταν, δεν υπήρχε κρίση.
Η μεγαλύτερη ιδιαιτερότητα της Αμερικής, αποτέλεσμα των δυναμικών της Ιστορίας της, είναι κατα τη γνώμη μου, το γεγονός πως το κοινωνικό σύστημα που έπέλεξε (ή δεν επέλεξε) , είναι και αυτό βασισμένο πάνω στην ίδια οικονομική παραδοχή. Οτι η οικονομία θα συνεχίσει να αυξάνεται συνεχώς. Δεν υπήρχε αλλο σενάριο. No Plan B. Και τώρα, που η οικονομία μπήκε σε αντίθετη τροχιά, το σύστημα φρενάρει. Γιατί δεν είναι σχεδιασμένο να δουλέψει ανάποδα.
Αυτό βλέπουν και αντιλαμβάνονται σήμερα πολλοί αμερικανοί. Σιγά σιγά. Πως δεν υπάρχει εναλλακτικό σχέδιο. Πως οι καιροί των παχέων αγελάδων πέρασαν. Καθώς η Παγκοσμιοποίηση κλονοποίησε το Αμερικανικό όνειρο σε όλο το κόσμο, ο πλούτος διεθνοποίηθηκε. Το οποίο σημαίνει πως παντού οι απαιτήσεις είναι ίδιες και δεν υπάρχουν πλέον προνομιούχοι. Οι προσδοκίες εξισώνονται. Εκεί που είναι χαμηλά, ανεβαίνουν. Και εκεί που είναι απεριόριστες, κατεβαίνουν. Κανείς τελικώς δεν ξεφεύγει τις δυναμικές της Ιστορίας. Και όσο παρατηρεί, τόσο βλέπει την αλήθεια.
--------------------------------------------------------
All pictures by Locus Publicus, free for public use--------------------------------------------------------
Το βλέμμα. Βαθύ, διεισδυτικό, μυστηριώδες. Σίγουρο για το μήνυμα που μεταφέρει. Γεμάτο νόημα, πρόκληση και ερωτισμό. Το βλέμμα της γυναίκας που επιζητεί. Αρπακτικό αλλά και ήρεμο. Έρωτικό αλλά και απόμακρο.
