Τι ήταν ο Αλέξανδρος;

Κάποιος δήλωσε πως ο Αλέξανδρος ήταν σφαγέας. Πολλοί παραξηγήθηκαν. Ο λόγος βέβαια είναι απλός. Ο Αλέξανδρος ηταν «δικό μας παιδί». Συναισθηματική η αντίδραση.

Με κουράζουν οι συναισθηματισμοί. Τους απαιχθάνομαι. Δικός μας, δικός τους, αρκετά.

Τι ήταν ο Αλέξανδρος; Και ποιός ξέρει για να μας πεί;

Οταν ήμουνα στο δημοτικό έμαθα πως ο Αλέξανδρος πήγε μέχρι τις Ινδίες για να μεταδώσει τον Ελληνικό πολιτισμό. Ψέματα; Ισως. Κάποια δόση αλήθειας υπάρχει σε όλα. Αφού βρέθηκε εκεί, γιατί να μην μεταδώσει και αυτά που ήξερε; Το ίδιο δεν κάνουν και άλλοι σήμερα;

Σήμερα ζούμε στην εποχή της αποκαθήλωσης. Ψάχνονται οι ιστορικοί να μάθουν και να αναλύσουν τον Αλέξανδρο. Θέλουμε να ξέρουμε εδώ και τώρα γιατί πήγε ο Αλέξανδρος στις Ινδίες. Ηταν ή δεν ήταν σφαγέας; Ηταν ολίγον σφαγέας και ολίγον εκπολιτιστής; Μόνον ή καθόλου εκπολιτιστής; Η μήπως σκέτα παλαβός;

Κατα την δική μου ιστορική αντίληψη (μέσα απο το δικό μου πρίσμα ανάλυσης της ιστορίας), ο Αλέξανδρος ηταν όπως όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που βρέθηκαν στην κορυφή της εξουσίας, με ελίτ σκέψη (είχε δάσκαλο τον Αριστοτέλη), χιλιάδες ανθρώπους που χρειαζόταν καθοδήγηση να τον ακολουθούν (με το αζημίωτο), σχέδια στρατηγικά που τα γνώριζε μόνον αυτός και μια μικρή ομάδα γύρω του, και οράματα για περισότερη εξουσία και δύναμη. Καθ’ οδόν προς τη δόξα και την εκπλήρωση των σχεδίων του, έκανε και ό,τι αυτός θεωρούσε καλό. Δεν είχε άλλωστε τίποτε να χάσει.

Ποιός γνωρίζει τα σχέδια μιας ελίτ που υπήρξε πριν απο χιλιάδες χρόνια; Βρήκαμε ντοκουμέντα που μας λένε τι σκεφτόταν η ελίτ; Μάλλον όχι. Και στην Αμερική, τύποι σαν τον Chomsky λένε πως αν κάνουμε download μερικά αρχεία απο την ιστοσελίδα του Project for the American Century, θα μάθουμε πως σκέφτεται η Αμερικανική κυβερνητική ελίτ. Αλήθεια; Μπορει ναί, μπορεί και όχι. Μπορούν οι ιστορικοί να ξέρουν την απόλυτη αλήθεια με σιγουριά; Κατα τη γνώμη μου οχι.

Γιατί δεν υπάρχει απόλυτα αντικειμενική ιστορία. Ιστορική αφήγηση και ντοκουμέντα ναί, αλλά όχι ιστορία. Η ιστορία γράφεται μέσα απο διάφορα πρίσματα αντίληψης. Τα έθνη-κράτη γράφουν εθνοκεντρική ιστορία. Ο Marx έγραφε ιστορία μέσα απο το πρίσμα της πάλης των τάξεων. Ο Fernand Braudel και ο Arnold Toynbee έδωσαν ιστορικές αναλύσεις μέσα απο το πρίσμα της σύγκρουσης των πολιτισμών. Ο Howard Zinn στην Αμερική, δηλώνει πως γράφει ιστορία μέσα απο το πρίσμα των θυμάτων που χάθηκαν στο βωμό των ιδεολογιών και κινημάτων.

Δικάιωμα του καθενός να έχει όποιο πρίσμα γουστάρει. Και καλό είναι αυτό. Υπάρχει ετσι ποικιλία ιστορικών απόψεων που εμπλουτίζει την ιστορική αντίληψη του μέσου ανθρώπου. Τσακώνεται και η Τουρκία τώρα με το Αμερικανικό Κογκρέσσο για τη γενοκτονία των Αρμενίων. Εγινε ή δεν έγινε, ηταν εθνοκάθαρση ή απλά πόλεμος με θύματα (μάλλον εκεί ποντάρουν οι Τούρκοι). Το ιστορικό πρίσμα λοιπόν. Γι’αυτό διαφωνούν λαοί, πολιτικοί και ιστορικοί. Διαλέγεις πρίσμα, και γράφεις ιστορία ανάλογα. Κόκκινο πρίσμα, κόκκινη ιστορία, μπλέ πρίσμα, μπλέ ιστορία.

Γι’ αυτό λοιπόν και εγώ, αποφάσισα να επικεντρώσω την προσοχή μου στην ιστορική αφήγηση, και μόνον εκεί. Τι έγινε, Που έγινε, Ποιός το έκανε, Πότε το έκανε, Πώς το έκανε. Απλό. Για το Γιατί, αποφασιζω μετά, ανάλογα με το πρίσμα που μου αρέσει (οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, ή βέβαια μίγμα). Αυτή είναι η μεθοδολογία μου.

Αποφεύγω επίσης αυτό πού οι Αγγλοσάξωνες ονομάζουν «Historical Adaptation», δηλαδή την ερμηνεία παλαιών ιστορικών γεγονότων κάτω απο το πρίσμα των ηθικών αξιών της παρούσης χρονικής περιόδου. Στο πρίσμα του Historical Adaptation έχουν περιέλθει και άλλα ιστορικά συμβάντα στην Αμερική, όπως τι ήταν ο Κολόμβος (καλός εξερευνητής ή δολοφόνος), ή ποιά είναι αλήθεια πίσω απο το Thanksgiving (εθνική γιορτή) στην Αμερική. Στην κατηγορία αυτή, ανήκει επίσης και η έκφραση του κ. Νίμιτς οτι ο Αλέξανδρος δεν ενδιαφερόταν καθόλου για τη δημοκρατία (η «εξάπλωση της Δημοκρατίας» σαν κριτήριο εξήγησης και αξιολόγησης ιστορικών γεγονότων είναι καινούργιο φαινόμενο, μάλλον Αμερικανικής προέλευσης).

Και ετσι, ανάλογα με το ιστορικό πρίσμα, αντιλαμβάνεται ο καθένας μας την ιστορία. Διαφωνώ με κάποιους κάποιους ελληνες ιστορικούς που συνέχεια μας λένε πως ο μέσος άνθρωπος (εννοείται καλλιεργημένος), δεν μπορεί να κρίνει ένα ιστορικό σύγγραμα. Εγώ μπορώ. Το πολύ πολύ να πέσω έξω. Και τότε αλλάζω πρίσμα.