Θα ζητούσε πολιτικό άσυλο. Δυό μέρες πρίν τελειώσει η παραμονή του στη Δύση. Πρώτα στην αστυνομία για να κατοχυρωθεί το status. Μετά, θα έστελνε ένα γράμμα στον πρόεδρο του πανεπιστημίου που είχε υπογράψει την υποτροφία του στη Δύση. Θα έπιανε σπίτι σε κάποιο χωριό και θα κρυβόταν. Θα χανόταν για λιγες εβδομάδες. Θα έσκαγε τη βόμβα και μετα θα περίμενε.
Stanislav Lukowski, μηχανολόγος μηχανικός, καθηγητής του πανεπιστημίου της Κρακοβίας. Ψηλός, με μαύρα αχτένιστα μαλλιά, πρόωρες ρυτίδες, και παλιομοδίτικα κουστούμια. Απόλυτα μοναχικός, με μόνη του συντροφιά τη χαμηλή μουσική. Ζούσε τη ζωή του σε κάποιο περίεργο περιθώριο ανάμεσα στη δουλειά του πανεπιστημίου και το μισοσκότεινο δωμάτιό του.
Είχε μια καλή βιβλιοθήκη με βιβλία λογοτεχνίας και μηχανικής. Λεξικά και χάρτες. Μεγάλη συλλογή δίσκων jazz και κλασικής μουσικής. Και πολλά μικρά φωτάκια στις γωνίες του δωματίου του, που έκαναν μια ευχάριστη ατμόσφαιρα. Πάνω στο γραφείο του μια γραφομηχανή, και παντού γύρω του σελίδες γραμμένες στο χέρι, σκόρπιες πολωνικές εφημερίδες, και γερμανικά βιβλία φιλοσοφίας.
Γεννήθηκε στην Κρακοβία απο οικογένεια πλούσια και καλλιεργημένη. Ο πατέρας του ήταν φαρμακοποιός, η μητέρα του δασκάλα σε τοπικό σχολείο. Είχε και μια αδερφή μικρότερη, την Ελίνα που υπεραγαπούσε. Η ζωή του ήταν απλή. Καλά τα σχολεία της νοιότης του, δασκάλα γερμανικών στο σπίτι, μαθήματα μουσικής και πιάνου. Και τα σαββατοκύριακα στην επαρχία, στο εξοχικό σπίτι της οικογένειας, δημιούργημα αυτό του δραστήριου και κοινωνικού παππού του. Αυτός ηταν πάντα ένας κλειστός χαρακτήρας, κλεισμένος στον εαυτό του και στο σπίτι του.
Ο κομμουνισμός έφερε τα πάνω κάτω στη ζωή του. Το εξοχικό σπίτι αφαιρέθηκε απο την οικογένεια, και μοιράστηκε σε άλλες οικογένειες. Τα αποθεματικά της οικογένειας σώθηκαν με τον καιρό, καθώς ο πατέρας του έχασε τη δουλειά του και μετατέθηκε σε κάποια κολλεκτίβα του βορρά. Μα όσο και το σύστημα να τους κυνήγησε, η οικογενειά του διατήρησε την αριστοκρατική της υπόληψη και αξιοπρέπεια. Ο πατέρας του συνέχισε να γράφει λογοτεχνήματα σε τοπικές εφημερίδες, και η μητέρα του να παραδίδει ακόμα μαθήματα πιάνου. Εκείνος ακολούθησε την επιθυμία του πατέρα του να γίνει μηχανικός. Το ήθελε άλλωστε και ο ίδιος. Σκληρά τα χρόνια του πανεπιστημίου, δούλευε και σπούδαζε συγχρόνως, στη ζωή του έκανε τα πάντα σωστά και τίμια, ηταν τελειομανής. Σαν τέλειωσε το πανεπιστήμιο, έπιασε την πρώτη του δουλειά σε κάποιο εργοστάσιο παραγωγής υδραυλικών ειδών. Τιποτε το ιδιαίτερο, αλλά και εκεί ακόμα, κατάφερε με τον καιρό να γίνει μανατζερ και να πάρει διακρίσεις.
Τον προσέγγισαν για να γίνει μέλος του Κομμουνιστικού κόμματος. Να συμμετάσχει στα σεμινάρια στρατηγικής για την οικονομική ανάπτυξή της χώρας. Να γνωρίσει και να έρθει σε επαφή με υψηλά ιστάμενα πρόσωπα, ανθρώπους της εξουσίας. Για μήνες τους απέφευγε. Ετρεφε μια απεχθεια για τον τύπο του ανθρώπου που στήριζε το μέλλων του και τα όνειρά του στο κόμμα. Μα τελικά ενέδωσε. Οχι βέβαια γιατι ηταν κομμουνιστής. Στην Πολωνία κανένας δεν ήτανε κομμουνιστής. Τον πίεσε η αδερφή του. «Είσαι τρελός;» του είπε. Δεν βλέπεις γύρω σου τί γίνεται; Τα μέλη του κόμματος έχουν πρόσβαση στα πάντα. Καλούς γιατρούς, μαγαζιά με καλά ξένα ρούχα, γαλλικά κρασιά, απαγορευμένα βιβλία. Παίρνουν βίζες για ταξίδια στη Δύση, αυξήσεις στους μισθούς, καλές συντάξεις και διαμερίσματα. Ο Στανυ αντιστάθηκε. Οι κομματάνθρωποι τρώνε ο ένας τις σάρκες του άλλου. Ρουφιανεύουν τους πάντες και τα πάντα για να διατηρήσουν τα προνόμια. Αλλά τελικά υπεχώρησε. Τόκανε για την Ελίνα. Ειχε δυό παιδιά να μεγαλώσει...
Τώρα ο Στάνυ βρίσκονταν στη Δύση με κάποια υποτροφία για δύο χρόνια. Τα προνόμια. Η Δύση του άρεσε. Είχε ελευθερία. Είχε καλά βιβλία, μουσική, ευχάριστο περιβάλλον. Η Πολωνία ήταν μίζερη. Κατεβασμένα τα βλέμματα των ανθρώπων, βαρύ το σύστημα της παρακολούθησης. Σκέτη σιχαμάρα. Οι ρουφιάνοι του κόμματος κυβερνούσαν και νέμονταν τον πλούτο των φορολογουμένων. Για να ταξιδεύσεις απο μιά πόλη στην άλλη, χρειαζόσουνε βίζα. Επρεπε να αντικρύσεις εκείνο το κρύο βλέμμα του αστυνομικού που ήταν υποχρεωμένος να σου κάνει ηλίθιες ερωτήσεις. «Γιατί θέλετε να ταξιδεύσετε στη Βαρσοβία, κύριε Λουκόβσκι;».
Ομως ο καιρός περνούσε, τα δύο χρόνια της υποτροφίας τέλειωναν. Αγωνιούσε να βρεί τρόπο να παραμείνει στη Δύση. Το πανεπιστήμιο είχε δείξει κάποιο ενδιαφέρον. Ηταν και κάτι εταιρείες που θα τον προσλάμβαναν το άψε σβήσε. Και με καλό μισθό. Φανταζόταν τα μούτρα των συναδέλφων του οταν θα μάθαιναν πως εκείνος τους έγραψε κι’ αυτούς και το πανεπιστημιακό τους άνδρο. Θα τον ζήλευαν. Η αστυνομία θα πήγαινε στο πανεπιστήμιο ρωτώντας. Σίγουρα οι πάντες θα τον κατηγορούσαν. Οτι φαινόταν πως είχε τάσεις μπουρζουαζίας, άλλωστε η οικογένειά του ήταν αριστοκρατική, είχε και πιάνο.
Θα τους έγραφε και θα εξαφανιζόταν. Θα άρχιζε μια καινούργια ζωή, όπως την ήθελε εκείνος. Θα ζούσε μοναχικά, αλλά όχι κρυμμένος. Θα ζούσε με λίγα αλλά θα ήταν ευτυχισμένος. Θα ταξίδευε όπου γουσταρε χωρίς περιορισμούς. Θα είχε ό,τι βιβλίο ήθελε στη βιβλιοθήκη του. Δεν θα χρειαζόταν να απαντά πια σε ηλίθιες ερωτήσεις. «Διαβάσατε τις ντιρεκτίβες του πανεπιστημίου της Κρακοβίας για τη πρέπουσα συμπεριφορά των μελών του, σε περίπτωση επίσκεψης ξένης αντιπροσωπίας;»
Το μυαλό του πήγε στην Ελίνα. Και τα παιδιά. Θα της έστελνε ενα γράμμα με κάποιον έμπιστό του. Σίγουρα θα στεναχωριόταν και θα έκλαιγε. Την αγαπούσε και τη νοιάζονταν. Προσπαθούσε να συλλογισθεί τίς επιπτώσεις στη ζωή της. Θα την επισκεπτόταν η αστυνομία. Θα την καλούσαν στο πανεπιστήμιο. «Δώσαμε τα πάντα στον αδελφό σας κυρία Lukowski, και εκείνος μας πρόδωσε». Θα την έκαναν να αισθανθεί ένοχη, θα τη χτυπούσαν με μίσος. «Κυρία Ελίνα ο αδελφός σας εγκατέλειψε τη δουλειά του. Καταλαβαίνετε βέβαια πως χάνει και κάποια προνόμια ειδικής μεταχείρισης». Θα έχανε η Ελίνα τη κάρτα των ειδικών υπηρεσιών που είχε χάρι σ’ αυτόν, τους γιατρούς, τα βιβλία, το καλό διαμέρισμα στη πόλη.
Εκείνος θα ζούσε ελεύθερος. Θα γύρναγε στο σπίτι ό,τι ώρα ήθελε. Θα ταξίδευε στο Παρίσι, το Λονδίνο, το Βερολίνο. Θα γνώριζε ανθρώπους με μόρφωση, με πνεύμα. Δεν θα ήταν πια υποχρεωμένος να ανεχθεί το ηλίθιο σύστημα της καταπίεσης. «Λάβαμε ενα δέμα απο το Αμστερνταμ, κύριε Lukowski , έχει μεσα μερικά βιβλία. Μερικοί εδώ αξιολόγησαν αυτά τα βιβλιά ως προπαγανδιστικά. Για να τα παραλάβετε θα πρέπει να έχετε άδεια της αστυνομίας. Θα χρειαστεί μια σύντομη συνέντευξη».
Ζαλιζόταν. Επρεπε τώρα να αποφασίσει. Τώρα ήταν η ώρα, τώρα η ευκαιρία. Είχε δουλειά, είχε υποστηριχτές. Τώρα Στάνυ, τώρα.
--------------------------------------------------------------------------
Ο Στάνυ δεν τόλμησε. Φοβήθηκε πως δεν θα ξανάβλεπε την πατρίδα του ποτέ. Δεν θα ξαναγευόταν το φαγητό της, δεν θα ξαναμύριζε την άνοιξη της Κρακοβίας. Για τη δουλειά του δεν τον ένοιαζε, φοβόταν όμως για την Ελίνα και τα παιδιά. Αυτός δεν είχε οικογένεια, η Ελίνα όμως και τα παιδιά θα υπέφεραν. Θα έχανε το καλό το διαμέρισμα που έμενε, θα εδιωχναν και τα παιδιά απο το ειδικό σχολείο που πήγαιναν. Και αυτός; Τι ελευθερία θα είχε σαν ξένος μες στους ξένους; Για λίγα πιο καλά βιβλία; Για μερικά καλά γαλλικά κρασιά;
Θυμήθηκα τον Στάνυ τη μέρα που έπεσε το τοίχος του Βερολίνου. Θυμάμαι που μου είχε πεί πως ο Κομμουνισμός θα σαπίσει μέχρι να γίνει σκόνη. Και μαζί του, θα σαπίσει και εκείνον, καθηγητή πανεπιστημίου και μέλος του κόμματος. Αλλά όχι σ’ αυτή τη γενιά, μου είχε πεί. Θα χρειαστούν ακόμα μερικές γενιές σαπίσματος. Καθώς έβλεπα στη τηλεόραση το πλήθος να χτυπάει με μανία το Τοίχος της ντροπής, σκέφτηκα πως ο Στάνυ μάλλον είχε κάνει λάθος. Το σάπισμα τελείωνε. Η Πολωνία ελευθερωνόταν. Οι ηλίθιες ερωτήσεις θα σταματούσαν.
Εντιμος άνθρωπος ο κύριος Lukowski. Η πολύμηνη παρέα του ήταν για μένα θησαυρός. Προτίμησε να μην παντρευτεί για να μη μεγαλώσει παιδιά μέσα στο σύστημα που αντιπαθούσε. Εζησε απλά, αυτός, η μουσική και τα βιβλιά του.
Υπολόγισα την ηλικία του. Θα πρέπει να ήταν σίγουρα γύρω στα εξήντα. Πιθανότατα συνταξιούχος. Τον φαντάζομαι στο σαλόνι κάποιου διαμερίσματος να παρακολουθεί έκθαμβος τα νέα της κατάρευσης. Να διαβάζει κάποιο βιβλίο, να ακούει μουσική. Προσπαθώ να μαντέψω τα συναισθήματά του. Αδύνατον. Αλλά δεν έχει πιά σημασία. Ο Στάνυ είναι για μένα ένα σύμβολο, και ως τέτοιο μπορώ να τον εξιδανικεύσω. Στη συνείδησή μου, αντιπροσώπευε τους ανθρώπους της Ανατολικής Ευρώπης.
Χαίρομαι που το σύστημα εκείνο κατέρευσε. Κάτι μέσα μου μου λέει πως και κείνος θα συμφωνούσε μαζί μου.
8 comments:
Ολα αυτά μοιάζουν πια τόσο μακρινά, σαν να μην έγιναν ποτέ. Αλέθει ο χρόνος ανθρώπους, όνειρα και συστήματα. Μας μένει μόνον η γραφή. Για να δημιουργεί αφηγήματα. Κι’ αυτά συνθέτουν την Ιστορία.
Οι Πολωνοί, όπως τους έχουμε γνωρίσει εδώ στην Ελλάδα, πρέπει να είναι ένας πολύ πειθαρχημένος, ειρηνικός και εργατικός λαός (που πίνουν, όμως, πολύ!). Σαν να μην τους έφθανε η Γερμανική εισβολή, υπέφεραν ακολούθως την 50χρονη Ρωσική κυριαρχία. Θυμάμαι κι εκείνον τον Γιαρουσέλσκι με το μαύρο γυαλί...
Είναι επίσης απίστευτο πώς συνθήκες που συνιστούσαν την σκληρή και αναπόδραστη πραγματικότητα πριν μερικά χρόνια μοιάζουν σήμερα να είναι χαμένες ανεπιστρεπτί στο παρελθόν.
Είναι ακόμα, για μένα, απορίας άξιον πώς ανελεύθερα καθεστώτα κατορθώνουν να επιβάλλονται στους πολλούς από τους λίγους για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Θυμίζει το λιοντάρι που υπακούει πειθήνια στις προσταγές του θηριοδαμαστή ενώ μπορεί να τον κατασπαράξει αυτοστιγμή.
Μόνο που η ιστορία συνεχίζεται. Η κατάρρευση έφερε την αναστήλωση των παλαιών μοτίβων. "Η επανάσταση θα γίνει όταν και ο τελευταίος εργάτης θα είναι συνειδητοποιημένος" έλεγε ο Λένιν. Το πολιτισμικό φορτίο που ήταν απαραίτητο για την επανάσταση του βασάνιζε το μυαλό. Αντί για αυτό όμως η πράξη απέδειξε ότι ο σουλτάνος του Ουζμπεκιστάν έγινε γραμματέας του κόμματος και τώρα είναι πάλι σουλτάνος.
Εξαιρετικό κείμενο που αναδεικνύει τα αδιέξοδα στα οποία οδηγήθηκε ο ''υπαρκτός'' λόγω των αποκλεισμών, την έλλειψη λογοδοσίας και ελεγχου της κομματικής νομενκλατούρας απο την κοινωνία. Η κατάρρευση ήταν ζήτημα χρόνου.
Φοβάμαι όμως οτι σε ανάλογα αδιέξοδα οδηγούνται και τα αντιδιαμετρικά συστήματα και ειδικότερα οσα έχουν εισάγει γερές δόσεις νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Μεγάλες κοινωνικές ανισότητες, περιθωριοποίηση και φτώχεια για ευρύτατα κοινωνικά στρώματα. Ποτε δεν μπόρεσα να καταλάβω πως δικαιολογήται ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου να κατέχει περιουσία ίση με αυτή πολλων απο τα φτωχότερα κράτη μαζί. Ποιό επιχειρηματικό δαιμόνιο, τύχη, εργατικότητα, ευφυία παρόντα στον υπερθετικό βαθμό και ταυτόχρονα για εναν άνθρωπο δικαιολογούν την απόκτηση τέτοιας περιουσίας ενώ η απουσία τους αντίστοιχα την καταδίκη κάποιου σε αναπόδραστη φτώχεια.
Έχω την εντύπωση πάντως πως ο καλύτερος και πιο επιτυχημένος συμβιβασμός οικονομικού φιλελευθερισμού και κοινωνικής δικαιοσύνης έχει επιτευχθεί στα σκανδιναβικά κράτη.
Θα θελα τη γνώμη σου locuspublicus γνωρίζοντας πως πιθανότατα ξεφεύγω απο την κεντρική ιδέα του post.
Πολύ όμορφο post (για μια ακόμα φορά).
Μου θύμισε την επίσκεψή μου στο Checkpoit Charlie γύρω στα Χριστούγεννα του 2003.
Δίπλα έχουν φτιάξει ένα μουσείο, όπου μεταξύ άλλων παρουσιάζονται και οι απίστευτοι τρόποι με τους οποίους κάποιοι της Ανατολικής Πλευράς προσπαθούσαν να περάσουν παράνομα στη Δυτική, αποσκοπώντας σε μια καλύτερη ζωή.
Μέχρι και "διπλωμένοι" μέσα σε καπό οχημάτων προσπαθούσαν να περάσουν απέναντι και να διεκδικήσουν την ελευθερία τους!
@univers,
Πράγματι η Πολωνία υπέφερε μεγάλη περίοδο καταπίεσης. Είμαι και εγώ της γνώμης πως πρόκειται για εναν σοβαρό και εργατικό λαό. Το "διοικείν" είναι μεγάλο κεφάλαιο της ιστορίας. Η Αγγλία για παράδειγμα διοίκησε την Ινδία με ένα μικρό αριθμό διοικητικών στελεχών, μερικές χιλιάδες. Λίγες χιλιάδες άνθρωποι αφαίμαξαν τον πλούτο ενός δισεκατομμυρίου ανθρώπων!
@vasikow metohos,
Σίγουρα η κατάρρευση του κομμουνισμού δεν έφερε ελευθερία σε όλους. Στη Ρουμανία για παράδειγμα οι κολλητοί του Τσαουσέσκου σκότωσαν τον δικτάτορα, και μετα κήρυξαν γρήγορες εκλογές στις οποίες βγήκαν οι ίδιοι κυβέρνηση. Στην Αλβανία ο γιατρός του Χότζα Μπερίσα έγινε "δημοκράτης" πρωθυπουργός. Και φυσικά ο Αλίεφ, πρώην κομμουνιστής, ξανάγινε πρωθυπουργός στο Ουζμπεκιστάν. Εχετε δίκιο. Αλλά σε πολλά άλλα μέρη η κατάρρευση έφερε ελευθερία. Ελπίζω η Πολωνία να είναι μέσα σ' αυτά.
@tristan,
Φοβάμαι όμως οτι σε ανάλογα αδιέξοδα οδηγούνται και τα αντιδιαμετρικά συστήματα και ειδικότερα οσα έχουν εισάγει γερές δόσεις νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Μεγάλες κοινωνικές ανισότητες, περιθωριοποίηση και φτώχεια για κοινωνικά στρώματα.
Ανήκω στη ομάδα εκείνη των ανθρώπων που έχει γυρίσει ολόκληρη την Αμερική, και θεωρώ πως την γνωρίζω καλά. Πιστεύω πως ο φιλελευθερισμός ταίριασε στην Αμερική, γιατί σαν κοινωνία ήταν "Frontier". Η ιστορική της διαδρομή είναι τέτοια που ευνόησε την ανάπτυξη της ελεύθερης οικονομίας.
Εχω λόγους να πιστεύω πως σήμερα η Αμερική βρίσκεται σε μια περίοδο παρακμής, μια καθοδική πορεία χωρίς τελειωμό. Ενώ πιστεύω πως σε πάρα πολλά πράγματα η χώρα είναι μπροστά, προσωπικά θεωρώ πως καμμία απο τις σημερινές πολιτικές της χώρας (εσωτερικές, οικονομικά, εξωτερική πολιτική) δεν εξυπηρετούν πλέον τα συμφέροντα των Αμερικανών πολιτών.
Θεωρώ πως μερικά προβλήματα απαιτούν άμεση και ριζοσπαστική λύση, εδώ και τώρα. Τα χρονικά όρια στενεύουν. Τα προβλήματα αυτά (ιατρική περίθαλψη, συνταξιοδοτικό, εξωτερικό χρέος, παιδεία, διεθνείς υποχρεώσεις)πρέπει να λυθούν στα επόμενα 10 χρόνια. Η χώρα δέν έχει 20 χρόνια περιθώριο.
Η Αμερική έχει πλέον μπεί σε δυναμικές που καθημερινά αλλοιώνουν το σύστημά της προς το χειρότερο. Το πολίτευμά της πλέον δεν είναι Δημοκρατία με την έννοια που δίνουν οι Ευρωπαίοι. Εγώ θα του έδινα τον τίτλο Advanced Corporatism.
Εν ολίγοις, συμφωνώ με το παραπάνω σας σχόλιο. Υπάρχει τεράστιος κίνδυνος το σύστημα να βουλιάξει.
Περισσότερα σε μελλοντικά πόστ μόνον για αυτό το λόγο. Ηδη ετοιμάζω μερικά.
@mickey,
Η ιστορία του κομμουνισμού ήταν τραγική. Ο κ. Lukowski ηταν φίλος μου. Τον εκτιμούσα απεριόριστα. Ηταν απο τους τυχερούς. Αυτός τουλάχιστον είχε κάποιες διεξόδους. Φανταστήτε οι άλλοι που δεν είχαν.
Ευχαριστώ για την αναφορά του μουσείου. Εχω σκοπό να επισκεφθώ το Βερολίνο την άνοιξη. Είμαι ανοιχτός σε όλες τις ιδέες.
@LocusPubliicus
"Advanced Corporatism", ε;
Ενδιαφέρον!
Μια και το θέμα των αδιεξόδων του υπάρχοντος συστήματος είναι από τα αγαπημένα μου, θα περιμένω τα επόμενα σου post - σκεφτόμουν να ανεβάσω κι εγώ κάποτε κάποια σχετικά.
" Είχε μια απέχθεια για τον τύπο του ανθρώπου που στήριζε το μέλλον και τα όνειρά του στο κόμμα...οι κομματάνθρωποι τρώνε ο ένας τις σάρκες του άλλου. Ρουφιανεύουν τους πάντες και τα πάντα για να διατηρήσουν τα προνόμια..."
Εξαιρετικές φράσεις...
Μου λείπουν γνώσεις ιστορίας, μόλις πέρσυ διάβασα τις βασικές. Όμως, θυμάμαι φοιτήτρια που χάζευα τους πολιτικοποιημένους νεολαίους να μην κάνουν τίποτα όλη μέρα, δεν ήθελα ποτέ να τους μοιάσω.
Το ίδιο μου συνέβει και σ' ένα μοναστήρι που επισκεπτόμουν 3 χρόνια πριν, καθώς ο εργοδότης μου ήταν Δέσποτας και πνευματικός του μοναστηριού. Πήγαινα εκεί να πάρω λεφτά να πληρώσω τους μαστόρους στο έργο που φτιάχναμε, μια μικρή εκκλησία. Κάθε φορά που πήγαινα δεν έβλεπα την ώρα να φύγω. Η σκέψη ότι όλες αυτές οι γυναίκες αντί να κάνουν οικογένεια συμβίωναν μόνες και με μια ιεραρχία, με απωθούσε. Η οικογένεια είναι ο πιο ευχάριστος πυρήνας ζωής.
Χαίρομαι κι εγώ που έπεσαν αυτά τα καθεστώτα. Αλλά οι ιστορικές μου γνώσεις είναι ανεπαρκείς :)
Post a Comment