Tuesday, October 7, 2008

Ανω κάτω και πλαγίως

O πατέρας του πατέρα μου, ο παππούς μου, είχε κάποτε μαζέψει τα λεφτά του για να αγοράσει ένα οικόπεδο στην Αθήνα. Πήρε τη συγκοινωνία απο το μικρό και φτωχικό χωριό της Αιτωλοακαρνανίας, και μετά απο δύο μέρες συνεχές ταξίδι, έφτασε στη πρωτεύουσα της χώρας. Σε κάποιο καφενείο στην Ομόνοια, συναντήθηκε με τον συμβολαιογράφο και οριστικοποίησε το ραντεβού της επομένης. Η συμφωνία δεν υπογράφτηκε ποτέ. Η επόμενη μέρα, ήταν η 28η Οκτωβρίου 1940.

Αντί για οικόπεδο, τα λεφτά εξανεμίστηκαν, και ο παππούς πήγε στον πόλεμο. Σαν τίμιος έλληνας και πατριώτης, έκανε αυτό που του όρισε η μοίρα. Είχε λίγα χωράφια στο καπνοχώρι που γεννήθηκε, και ένα λεωφορείο απο το οποίο βιοποριζόταν. Η κυβέρνηση επέταξε το λεωφορείο για τις ανάγκες της πατρίδας. Το παλιό σαραβαλάκι έτρεξε τους στρατιώτες μας στα ορεινά της Βορείου Ηπείρου, και άφησε τις τελευταίες του πνοές κάπου στην Αλβανία. Ο παππούς έπέστρεψε ρακένδυτος στο χωριό.

Τον θυμάμαι να κάθεται δίπλα στο μικρό τζάκι του σπιτιού του, παιδί εγώ, και να σκαλίζει τα ξύλα στη φωτιά. Στο τραπέζι του φαγητού, έβγαζε κόκκινο κρασί που έφτιαχνε ο ίδιος, ψωμί ζυμωτό απο το φούρνο του, λαχανικά απο τον κήπο. Φρούτα, τομάτες και κρεατικά, απο την δική του παραγωγή. Ο παππούς, έβγαζε το δικό του φαγητό, απο τη δική του γή. Και σ αυτή επέστρεφαν και τα σκουπίδια. Μετά το φαγητό, οι φλούδες στις κότες, τα κόκκαλα στο σκύλο, τα υπόλοιπα στους λαγούς και στις κατσίκες. Η τέλεια ανακύκλωση.

Τον αγαπούσα και τον επισκεπτόμουνα συχνά. Αλλά δεν τον καταλάβαινα. Μιλούσε συχνά για πράγματα ακατανόητα για μένα. Είχε ένα μίσος για το χρήμα, μια δυσπιστία για την κυβέρνηση, μια πίκρα για τη ζωή. Είχε χάσει τα πάντα, λεφτά, αυτοκίνητο, ελπίδα. Και μια μέρα, απελπισμένος πιά απο τις τόσες κακουχίες, πήρε την απόφαση να αυτονομηθεί. Να μείνει στο μικρό χωριό του, να παράγει το φαγητό και το κρασί του, και να μην ξαναασχοληθεί με τα λεφτά. Εζησε έτσι εκτός επισήμου κράτους και συστήματος, μέχρι τα ενενήντα του. Και έζησε ευτυχισμένα. Οταν πέθανε, είχε έτοιμη και την κάσα για τον τάφο του.

Πέρασαν 40 χρόνια για να κατανοήσω τη συμπεριφορά του. Και καθώς μεγαλώνω και οριμάζω, καθώς νοιώθω και εγώ τις ματαιοδοξίες της ζωής, τις επιτυχίες και τις απορρίψεις, αρχίζω να νοιώθω καθαρά πως ο παππούς μου δεν ήταν διαφορετικός απο μένα. Ενας απλός, έντιμος και εργατικός άνθρωπος ήταν, που σιγά σιγά, έκανε τη μεγάλη του επανάσταση. Βαρέθηκε το σύστημα, τον πληθωριστικό του πλούτο που δεν σήμαινε τίποτα, και σιωπηλά αποχώρησε γράφοντας τους πάντες και τα πάντα. Δεν όφειλε καμμιά υποχρέωση να εξηγήσει σε κανέναν γιατί αυτός επέλεξε να ζήσει στο χωριό, χωρίς τηλεόραση, αυτοκίνητο και ακριβά ρούχα. Τους έγραψε όλους και απεχώρησε.

Στα νέα της ημέρας, είδα τον θλιβερό πρόεδρο της Αμερικής να προσπαθεί αμήχανος να εξηγήσει σε κάτι απλούς πολίτες πως θα προστατεύσει τις οικονομίες τους. Εμοιαζε σοβαρά άβολος στο λαικό περιβάλλον. Οι απαντήσεις του ήταν κωμικές. Συνδυασμένες με τη γνωστή εκφραστική της βλακείας του, με έκανε και γέλασα. Ο πλανητάρχης δεν είχε τίποτα να πεί.

Στην τηλεόραση, ο άλλος σοφός του συστήματος, ο πρόεδρος Μπερνάνκι του Federal Reserve. Παρατηρείται μια αρνητική ανάπτυξη(!) είπε, και μέσα στο σημερινό τοπίο, δεν είναι σίγουρος αν οι παρούσες πολιτικές θα ευδοκιμήσουν. Η γλώσσα του γεμάτη γρίφους και δύσκολες λέξεις. Τα μάσησε πολύ ο αρχηγός του οικονομικού συστήματος. Με άλλα λόγια, δεν είχε ιδέα τί να κάνει κι αυτός. Στο τέλος της ημέρας, ο Dow έπεσε άλλες 500 μονάδες. Οι προστάτες του συστήματος είναι τελικώς απλά ανυπεράσπιστα ανθρωπάκια.

Λυπάμαι τον κόσμο και αυτά που βλέπω γύρω μου. Αλλά η ανάγκη, είναι η μητέρα του αυτοσχεδιασμού. Και στην καλλιτεχνική και φιλοσοφική της διάσταση, φέρνει συχνά και μια λύτρωση, μια προσωπική επανάσταση. Οπως αυτή του παππού μου. Που σε μεγάλη ηλικία, απαρνήθηκε το σύστημα που χρόνια ακολουθούσε πιστά. Και που τον πρόδωσε. Σήμερα, θάθελα πολύ να ζούσε, να του έλεγα πως τον καταννοώ απόλυτα.

17 comments:

gerasimos said...

'Τον θυμάμαι να κάθεται δίπλα στο μικρό τζάκι του σπιτιού του, παιδί εγώ, και να σκαλίζει τα ξύλα στη φωτιά. Στο τραπέζι του φαγητού, έβγαζε κόκκινο κρασί που έφτιαχνε ο ίδιος, ψωμί ζυμωτό απο το φούρνο του, λαχανικά απο τον κήπο. Φρούτα, τομάτες και κρεατικά, απο την δική του παραγωγή. Ο παππούς, έβγαζε το δικό του φαγητό, απο τη δική του γή. Και σ αυτή επέστρεφαν και τα σκουπίδια. Μετά το φαγητό, οι φλούδες στις κότες, τα κόκκαλα στο σκύλο, τα υπόλοιπα στους λαγούς και στις κατσίκες. Η τέλεια ανακύκλωση.'

Να ένας άνθρωπος αυτόνομος και αυτοδύναμος, που δε νομίζω να υπάρχει κάποιος που δεν τον ζηλεύει. Και όπως λες στο τέλος, ζούσε μέσα στην ανακύκλωση και μέσω αυτής, όχι στην σπατάλη όπως εμείς σήμερα. Μια σπατάλη που μας κάνει όχι αυτόνομους όπως ο παππούς σου αλλά ετερόνομους, εξαρτημένους από χίλια-δυο άχρηστα πράγματα: κινητά τηλέφωνα, εξοχικά, σκάφη, αυτοκίνητα, ξυριστικές μηχανές, ασύρματα πληκτρολόγια και ό, τι άλλο θες. Τα οποία βεβαίως δε φέρνουν καμιά ευτυχία ούτε 'ανάπτυξη', απλώς βοηθάνε να τα κονομήσουν αυτοί που τα παράγουν και τα εμπορεύονται. Τίποτα περισσότερο...

glenn said...

Wow! Δυνατή απόφαση του παππού σου.

Αυτή την αυτονομία όμως την είπες και σε προηγούμενο post. Πολύ τη γυροφέρνεις...

Περαστικός said...

Πολύ όμορφο κείμενο και αυτό που έκανε ο παππούς σου είναι το όνειρο πολλών, ακόμη και "παιδιών της πόλης" που αποταμιεύουν θάρρος για να το αποτολμήσουν. Η αυτάρκεια είναι ευγενικό ιδανικό ελεύθερων ψυχών.

vasikos metoxos said...

Αυτό ακριβώς αγαπητέ φίλε μας λείπει. Τα κότσια να ξεφύγουμε από το καθεστώς του καταναλωτή, του σκουπιδομαζώχτη και να περάσουμε στην ελευθερία που διακρίνει τον πολίτη, αυτόν, που αναγνωρίζει ακόμα τον άνθρωπο βαθειά μέσα του παρά τις παραμορφώσεις που έχει υποστεί.

Ωραίο ποστ φίλε βαθιά προσωπικό. Οι ευαισθησίες είναι η πηγή της ομορφιάς που εν τέλει θα μας σώσει.

Δημήτρης ηλεκτρολόγος said...

Η γιαγιά μου είπε στην μητέρα μου κάποτε: και το νερό από το ποτάμι να λυπάσαι.
Φαινόταν πολύ παράξενο να τσιγκουνεύεται κανείς το απέραντο νερό του ποταμού για να πλύνουν μερικά ρούχα ή στρωσίδια στην όχθη του.

Πόσο δίκιο είχαν...

xasodikis said...

Το ποστ είναι πράγματι πολύ όμορφο, αλλά θα μου επιτρέψετε να κάνω λίγο τον συνήγορο του διαβόλου ελπίζοντας ότι δεν θα παρεξηγηθώ.

Αν ο παπούς του Locus δεν είχε αντιμετωπίσει τις αναποδιές που του τύχανε, άραγε θα επέλεγε ποτέ τον αναχωρητισμό; Θέλω να πω, η φυσική τάση του ανθρώπου είναι η κοινωνικοποίηση και όχι η απομόνωση.
Και η κοινωνικοποίηση επιβάλει την αποδοχή κάποιων κανόνων και συνθηκών που ενδεχομένως, αν είχαμε απεριόριστη δυνατότητα επιλογής, να μην ακολουθούσαμε.
Για να ζήσουμε πιο ανθρώπινα δεν χρειάζεται να γίνουμε όλοι ερημίτες. Περισσότερο μέτρο και περισσότερη συναίσθηση των πραγμάτων νομίζω ότι αρκεί...

ria said...

κάτι ήξερε ο παπούς σου!

και όταν μας τα λενε, δεν τους δίνουμε την πρέπουσα σημασία αλλά όταν έρχονται τα σκούρα, τότε τους καταλαβαίνουμε απόλυτα!

Locus Publicus said...

Μια περισσότερο φιλοσοφημένη ύπαρξη είναι νομίζω υγιής Γεράσιμε. Δεν συνιστώ βέβαια τα άκρα, αλλά η τρελή κούρσα των τελευταίων χρόνων (που μάλλον καταλήγει σε δυστύχημα), θα μας δώσει την ευκαιρία να ξανακοιταχτούμε στον καθρέφτη. Το θέμα είναι προσωπικό, όπως και η δράση. Οι μάζες θα συνεχίσουν να άγονται και να φέρονται ανάλογα με τις μόδες.

--------------------------------

Φίλε glenn, καλή διάγνωση. Γυροφέρνω τον αυτονομισμό, γιατί έτσι κινούμαι φιλοσοφικά. Παρακολουθώ γύρω μου παραδείγματα και σενάρια αυτονομίας, που άλλοτε είναι απομονωτικά, άλλοτε κοσμοπολίτικα. Σκοπός μου είναι να είμαι αρκετά αυτάρκης ώστε να ελέγχω τον χρόνο μου. Δεν τα έχω ακόμα καταφέρει, αλλά σ' αυτή τη γραμμή κινούμαι. Αναμφισβήτητα, η αυτονομία έχει πολλές συνιστώσες, και η μία είναι οικονομική. Εκεί, τα πράγματα είναι δύσκολα.

--------------------------------

Φίλε Περαστικέ, η αυτάρκεια, όπως γνωρίζεις, απαιτεί πρώτα μια φιλοσοφική προετοιμασία, μια ευαισθητοποίηση. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν την έχουν, γιατί η ζωή τρέχει γρήγορα, και δεν προλαβαίνουν να σκεφτούν. Δεν είναι θέμα εξυπνάδας νομίζω, είναι θέμα στρατηγικής. Δεν είμαι σε θέση να κρίνω τους άλλους, αλλά τουλάχιστον χαίρομαι που έχω τουλάχιστον φτάσει στο σημείο να παρατηρώ διάφορους τρόπους ζωής, που τους θεωρώ φιλοσοφημένους (δηλαδή έχουν σκοπό).

Locus Publicus said...

Φίλε Βασικέ, σ' ευχαριστώ. Το πόστ αυτό βγήκε απο μια ανάγκη να βρώ και εγώ μια διέξοδο απο τον κοσμοπολιστισμό μέσα στον οποίο έχω μπλέξει. Παρατηρώ και καταγράφω. Νοιώθω πως έρχεται μια κρίση, τις διαστάσεις της οποίας δεν μπορώ να καθορίσω, και η οποία θα μας δοκιμάσει σε αντοχές επιβίωσης. Στο μυαλό μου ήδη, έχω απο καιρό αρχίσει να μειώνω συνειδητά τις "τεχνητές ανάγκες" του καταναλωτισμού, νοιώθοντας πως πρέπει να προετοιμαστώ για τα επερχόμενα. Δηλαδή προετοιμαζομαι. Ισως να έρθει η στιγμή που το σύστημα που ζούμε καταρρεύσει. Η περίπτωση του παππού (επιστροφή στα βασικά), πάντα υπήρχε ως κίνημα. Το ίδιο έκαναν και οι χίππυδες στην Καλιφόρνια, ή οι άνθρωποι των Κιμπούτς. Ο βαθμός επίδρασης στον καθένα μας, είναι εντελώς προσωπικός.

Locus Publicus said...

Ηλεκτρολόγε μου καλωσήρθες. Σκεφτόμουνα που νάσουνα τόσο καιρό. Ό Σωκράτης δεν είχε πεί πως μια ζωή μη φιλοσοφημένη δεν αξίζει κανείς να τη ζεί? Εκεί κινούμαι. Πάμε δηλαδή ολοταχώς στο θέμα της αυτογνωσίας. Αν κάποιος θέλει ένα κόττερο, και το δικαιολογεί φιλοσοφικά, δέν έχω πρόβλημα. Τουλάχιστον το σκέφτηκε. Προσωπικά, πάντα μου άρεσαν οι διάφοροι αυτονομηστές, που τα βρήκαν με τον εαυτό τους και ζούν ευτυχισμένοι. Καλό σου χειμώνα.

-----------------------------

Δεν μπορώ να διαφωνήσω μαζί σου φίλε Χασοδίκη. Αν δεν είχε πάθει τις καταστροφές, ο παππούς δεν θα είχε απομονωθεί. Ναι, η τάση του ανθρώπου είναι η κοινωνικοποίηση. Η αυτάρκεια απαιτεί επίγνωση, θεώρηση ζωής. Οπως είπα και πιο πάνω, δεν "προτείνω" κάποιον τρόπο ζωής, απλά καταγράφω ιδέες και θεωρήσεις.

------------------------------

Πως να νοιώσει ενα παιδί, τη ζωή ενός ώριμου γέρου Ria μου. Ειδικά όταν δεν έχει ωριμάσει ακόμα να κάνει αυτόχθονες προσωπικές σκέψεις, πριν ακόμα βιώσει τις εναλλαγές της ζωής. Για μένα, ο παππούς ήταν απλά μια περίπτωση γραφικού. Τώρα όμως καταλαβαίνω, πως εκείνος έζησε απλά όπως εκείνος επιθυμούσε. Απο τη ζωή του, προσπαθώ να πάρω κάτι που έχει για μένα κάποια αξία σήμερα. Την καλημέρα μου.

Seagull said...

"Αυτονομία" και "απομονωτισμός" δεν είναι, νομίζω, όροι ταυτόσημοι, έτσι δεν είναι;

"Κατανοείς", λες, τον παππού σου, αγαπητέ Locus Publicus. Να υποθέσω ότι θα μπορούσες να ακολουθήσεις και το παράδειγμά του; (Διότι η κατανόηση -ακόμα και η αποδοχή- δεν σημαίνει αυτονοήτως πως συμφωνούμε με τον άλλο και ακολουθούμε τον δρόμο του).

Είχα κι άλλες ερωτήσεις και σχόλια αρκετά για το κείμενό σου (για άλλη μία φορά ιδίαίτερα αξιόλογο), επίτρεψέ μου μία ερώτηση (κι αν θέλεις απαντάς!): Υπήρχε λόγος που επέλεξες λατινογενή τίτλο για το ιστολόγιό σου (και όχι, για παράδειγμα, έναν αρχαιοελληνικό;)

Την καλησπέρα μου... (...για σας εκεί: "καλημέρα!")

Locus Publicus said...

Aγαπητέ μου seagull, χαιρετώ. "Αυτονομία" και "απομονωτισμός" δεν είναι όροι ταυτόσημοι, συμφωνώ. Σε προσωπικό επίπεδο, μια και η ερώτησή σου είναι σαφής, θα απαντήσω πως η "αυτονομία" με ενδιαφέρει άμεσα, ενώ "απομονωτισμό" εχω επιδιώξει μερικές φορές στη ζωή μου, για συγκεκριμένους λόγους.

"Αυτονομία", για μένα, σημαίνει η δυνατότητα να ελέγχω τον χρόνο μου, και να είμαι "εκτός συστήματος" όσο το δυνατόν περισσότερο. Το οποίο προυποθέτει -κατα τη γνώμη μου, κατα μεγάλο μέρος, μια οικονομική ανεξαρτησία. Ενα δικό μου σπίτι χωρίς δάνεια, και μία δουλειά που αγαπώ, την οποία θα ασκώ, χωρίς άγχος και άλλες υποχρεώσεις. Η "εκτός συστήματος" αναφορά, πρακτικά σημαίνει να έρχομαι σε επαφή με το οργανωμένο κράτος όσο το δυνατόν λιγότερο. Ελάχιστη επαφή με τις τράπεζες, τους νόμους, κλπ. Έίμαι και τώρα διαθετιμένος να ζήσω σε ένα μικρό μέρος (ελληνικό νήσί κατα προτίμηση), παρά σε μεγάλη πόλη. Τον κοσμοπολιτισμό τον έχω βαρεθεί.

Παράξενος Ελκυστής said...

Κατανοώ τον παππού σου και κατανοώ και τη δική σου προδιάθεση. Κι εγώ συχνά - πυκνά σε περιόδους μεγάλου στρες ή απογοήτευσης λέω να τα παρατήσω όλα και να πάω σ'εκείνο το χωράφακι που χουμε στην Κρήτη να μαζεύω ελιές. Αλλά, ρωτάω, θα είχες εσύ κι εγώ την ίδια προδιάθεση αν δεν είχαμε τις παραστάσεις των παππούδων μας; ή δεν θα καταλαβαίναμε ποτέ την άλλη πλευρά της ζωής ,αυτή μακριά από τον άκρατο καταναλωτισμό και την επιδειξιομανία;

Side21 said...

Όλοι μας κάποτε
εκδηλώνουμε τάσεις
απομόνωσης κι αναχωρητισμού...
Είναι λογικό μια κι η κοινωνική πραγματικότητα μας πληγώνει ...
Ο ατομισμός δεν είναι όμως λύση
κατά την ταπεινή μου άποψη ...
Πρέπει να καταβάλλουμε προσπάθεια
να αντιδράσουμε όσο τουλάχιστο μπορούμε.
Διαφορετικά θα καταλήξουμε σαν τους
2 στους 10 Αμερικανούς που δεν στρεσσάρονται
απ' την τρέχουσα κατάσταση γιατί σαφώς
δεν έχουν τίποτα να χάσουν ...

Locus Publicus said...

Δεν ξέρω φίλε Ελκυστή μέχρι ποιό σημείο με έχει επηρρεάσει η ζωή της προηγούμενης γενιάς. Εχω δεί ζωές ανθρώπων που έζησαν σχετικά ανεξάρτητα απο το σύστημα γύρω τους, και προσωπικά με έλκουν. Έκράζω εδώ τις δικές μου προσωπικές φιλοσοφικές θέσεις, όπως πραγματικά τις αισθάνομαι. Δεν πιστεύω σε οργανωμένες ευημέριες. Πιστεύω στην προσωπική ευτυχία, κατα δική μας συνταγή. Τα συστήματα γύρω μας, αυτά που δίνουν οράματα και όνειρα στους ανθρώπους καταρρέουν. Πως λοιπόν να μην σκεφτώ μια αυτονόμηση?

Κράτα την απόδρασή σου στην Κρήτη. Μπορεί μια μέρα να την χρειαστείς.

-------------------------------

Δεν επιθυμώ ατομισμό μακριά απο το κοινωνικό σύνολο φίλε side21. Απλά επιθυμώ αυτονόμηση. Ελάχιστη σχέση με το οργανωμένο κράτος, τους νόμους του, τις ιδεολογίες του, τις δυναμικές του. Και πάντα κοινωνικός.

γ.κ. said...

Ωραίο και το ποστ ωραιότερο όμως βρήκα αυτο αυτό το κομμάτι απο σχόλιο σου
φίλε Locus.

"Αυτονομία", για μένα, σημαίνει η δυνατότητα να ελέγχω τον χρόνο μου, και να είμαι "εκτός συστήματος" όσο το δυνατόν περισσότερο.
Το οποίο προυποθέτει -κατα τη γνώμη μου, κατα μεγάλο μέρος, μια οικονομική ανεξαρτησία. Ενα δικό μου σπίτι χωρίς δάνεια, και μία δουλειά που αγαπώ, την οποία θα ασκώ, χωρίς άγχος και άλλες υποχρεώσεις.


Η "εκτός συστήματος" αναφορά, πρακτικά σημαίνει να έρχομαι σε επαφή με το οργανωμένο κράτος όσο το δυνατόν λιγότερο. Ελάχιστη επαφή με τις τράπεζες, τους νόμους, κλπ.


@περαστικός

Συμφωνώ...
"Η αυτάρκεια είναι ευγενικό ιδανικό!"

Locus Publicus said...

Φίλε Ψούξ ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Εννοώ όσα λέω. Κάποια μέρα, θα εγκατασταθώ και εγώ σε κάποια επαρχία με ήλιο και λουλούδια. Εχω τόσα βιβλία να τελειώσω..


----------------------------

Φίλε seagull, ξέχασα να απαντήσω στη δεύτερη ερώτησή σου. Το όνομα του μπλόγκ, Locus Publicus είναι το όνομα απο ένα μπαράκι στην Ολλανδία. Μού άρεσε σαν όνομα. Σημαίνει βέβαια "κοινός χώρος", όπως και το ίντερνέτ εν γένει. Στο μέλλον, θα ανεβάσω ένα ποστάκι για την υπέροχη πόλη του Delft. Με τα ελληνικά ονόματα δεν έχω κανένα πρόβλημα. Η απόφαση, όπως και όλα μου τα πόστ, ήταν αποφαση της στιγμής.