Για την Ισλανδία

Εκμεταλλευόμενος κάποτε μια υπεραντλαντική πτήση, έμεινα ένα διήμερο στο Reykjavík της Ισλανδίας. Με πρόσφατη την εμπειρία της Σκανδιναβίας (Δανία), που επαγγελματικές δουλειές με έφερναν συχνά τα τελευταία τρία χρόνια, απέκτησα μια τρομερή συμπάθεια για το μικρό αυτό νησί, με τους 300 χιλιάδες κατοίκους. Το κοινωνικό του σύστημα, και η συμπεριφορά των κατοίκων του είναι σαφέστατα σκανδιναβικό. Φτάνοντας στη μελαγχολική πρωτεύουσα με τον αρκτικό υποφωτισμό, αισθάνθηκα πως έφτανα στο τέλος του κόσμου. Συνάντησα όμως εκεί, έναν αισιόδοξο και χαρούμενο πληθυσμό, που παρόλα τα αρνητικά στερεότυπα (κατάθλιψη, αλκοολισμός), είχε καταφέρει να οργανώσει τη ζωή του σε στέρεες βάσεις. Φτάνοντας, πληροφορήθηκα πως το νησί είχε σχεδόν μηδέν ανεργία, και πως οι κοινωνικές υπηρεσίες του ήταν όσο καλές όσο και η φήμη τους. Στο μικρό διάστημα που έμεινα στο νησί, επισκέφτηκα τα περίφημα θερμά λουτρά του Blue Lagoon.

Το ηφαιστιογενές και σεισμογενές νησί, έχει έναν σχεδόν απόλυτα ομοιογενή πληθυσμό (αν και τελευταία έχει και μετανάστες), που διαθέτει πλήρη επίγνωση του έξω κόσμου. Το 2007, μια έκθεση του United Nations' Human Development Index, που στηρίζεται σε επιδόσεις στους τομείς της μακροζωίας, υγείας, μόρφωσης και οικονομικών εσόδων, κατάταξε την Ισλανδία σαν την πιο ανεπτυγμένη χώρα στο κόσμο. Η χώρα (πληθυσμιακά μικρότερη απο τη δική μας Πάτρα), ήρθε επίσης πρώτη στις ενδείξεις για κοινωνική ισότητα και σεβασμό προς το περιβάλλον. Με μια άριστη ετήσια οικονομική ανάπτυξη, η χώρα των παγετώνων διατήρησε την μέχρι σήμερα αυτονομία της, διατηρώντας το εθνικό της νόμισμα, και μένοντας έξω απο την Ευρωπαική ένωση (διατηρώντας έτσι και ανέπαφα τα δικαιώματα της αλιείας στα τεράστια χωρικά της ύδατα).

Σήμερα, στα παγκόσμια νέα, η Ισλανδία καταρρέει. Η χώρα με τα 18 δις ΑΕΠ, φαίνεται σήμερα να χρωστάει 80 και πλέον δις σε χρέη. Ο παράδεισος των παγετώνων γίνεται πιά κόλαση για τους συμπαθητικούς κατοίκους του, οι οποίοι μάλλον θα απορούν για το πώς έφτασαν εκεί. Οι τρείς μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας βούλιαξαν εν μία νυκτί υπο το βάρος των επενδύσεών τους σε μεγαλύτερες τράπεζες και αγορές του εξωτερικού. Οι επενδύσεις των Ισλανδών φαίνεται να βρίσκονταν σε άκρως επικίνδυνα ομολογιακά κεφάλαια, και καθώς έκείνα έπεσαν, η χώρα αυτόματα χρεωκόπησε. Καθώς η αξία του εθνικού νομίσματος έχασε ένα ξαφνικό 25% της αξίας του έναντι του Ευρώ, η εθνική οικονομία του ισορροπημένου νησιού τινάχτηκε στον αέρα. Το ντόμινο της καταστροφής συνεχίστηκε. Ξένες καταθέσεις στο νησί (κυρίως αγγλικές), κινδύνευσαν να χαθούν, βάζοντας τη χώρα και σε μια διεθνη περιπέτεια να διαφωνεί με την Αγγλία. Σύντομα, η πλούσια και ανεπτυγμένη Ισλανδία, βρέθηκε να εκλιπαρεί τη Ρωσία και το ΔΝΤ για δανεικά. Η Ισλανδία έπαιξε και έχασε, στο διεθνές οικονομικό χρηματιστήριο.

Και αυτό γιατί η Ισλανδία, χωρίς μεγάλη συναίσθηση των δυνατοτήτων της, βρέθηκε να ρισκάρει τα εθνικά της κεφάλαια σε μεγάλες, και ριψοκίνδυνες επενδύσεις εκτός εθνικών συνόρων. Χωρίς κανέναν απολύτως λόγο, η Ισλανδία ασπάστηκε τις άκρατες και φιλελεύθερες πολιτικές της σχολής του Σικάγου. Υπο της πρωθυπουργίας του David Oddsson η Ισλανδία πραγματοποίησε ένα απίθανο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων, απελευθέρωσης της αγοράς και του Τραπεζικού και φορολογικού της συστήματος. Ψάχνοντας το ίντερνετ, βρίσκει κανείς σημάδια αυτής της περίεργης σχέσης, που η τελική της κατάληξη ήταν η καταστροφή.

Πως είναι δυνατόν, μια κοινωνία, σκανδιναβική στη βάση της και φιλοσοφία, χωρίς κανένα προηγούμενο ακραίας ματεριαλιστικής συμπεριφοράς και πλουτολατρείας, να φτάνει σ’ αυτό το σημείο; Πως γίνεται μια κοινωνία πραγματικής ισότητας να ασπάζεται οικονομικές πολιτικές που δεν έχουν καμμία σχέση με τις ιστορικες δυναμικές που τη δημιούργησαν; Υπήρχαν και εκεί golden boys;

Το αεροπλάνο απο την Κοπενχάγη στο Ρέγκιαβικ ήταν γεμάτο Ισλανδούς που επέστρεφαν απο ψώνια στην ηπειρωτική Ευρώπη. Τα ταξιδια στην Ευρώπη είναι κάτι πολυ κοινό, με πληροφόρησε μια όμορφη και ευγενικιά κυρία που καθόταν δίπλα μου. Οι Ισλανδοί απολαμβάνουν την καλύτερη ζωή στο κόσμο, έχουν παροχές, χρήματα, χρόνο. Για ευρωπαική ένωση, ούτε συζήτηση, κανείς δεν επιθυμεί κάτι τέτοιο. Κάλλιο μόνοι και ελεύθεροι, παρα να μπλέκεις με τις Βρυξέλλες.

Είχα πάντοτε μια ιδιαίτερη αγάπη για τις κοινωνίες εκείνες των ανθρώπων που έβρισκαν τον τρόπο να ζούν άνετα μακριά απο τις πολυπληθείς ρυπώδεις πόλεις, τις μεγάλες γεωπολιτικές στρατηγικές, και τα κακά των υπέρμετρων κοινωνικών και οικονομικών σχεδιασμών. Για τους ανθρώπους που κατάφεραν να διατηρήσουν την αυτονομία και ιδιαιτερότητά τους, μέσα σε μια θάλασσα απο ορμητικά κύματα. Για τους λευκούς της δύσης που αυτονομήθηκαν στην Αφρική, τους χίππυδες κάθε μορφής που στέριωσαν στα νησιά της Καραιβικής. Για τους Γάλλους του Κεμπέκ που σε πείσμα όλων, μιλούν ακόμα τα γαλλικά τους. Για τους Ισλανδούς,, που κράτησαν γλώσσα, κουλτούρα και έναν ιδιαίτερο κοινωνικό σχηματισμό, κάπου μόνοι τους, ανεξάρτητοι.

Αυτά, και κάτι σχετικά ήρθαν στο μυαλό μου, καθώς άκουγα τα πρόσφατα θλιβερά νέα της Ισλανδίας. Στο κέντρο της πόλης, δίπλα στη λουθηρανική εκκλησία που κάποτε ήπια μερικές μπύρες αναλογιζόμενος πόσο πολύπλοκος και μεγάλος είναι αυτός ο κόσμος, έγινε πρόσφατα και μια εργατική διαδήλωση. Αναρωτήθηκα αν η κυρία του αεροπλάνου ήταν εκεί, και άν ακόμα είχε το σπίτι της και τη δουλειά της. Λυπήθηκα ειλικρινά για τα άσχημα νέα.

Φίλοι Ισλανδοί, καλή σας τύχη. Δεν είναι το οικονομικό σύστημα που χάσατε. Είναι η ταυτότητά σας.