Wednesday, October 29, 2008

Για την Ισλανδία

Εκμεταλλευόμενος κάποτε μια υπεραντλαντική πτήση, έμεινα ένα διήμερο στο Reykjavík της Ισλανδίας. Με πρόσφατη την εμπειρία της Σκανδιναβίας (Δανία), που επαγγελματικές δουλειές με έφερναν συχνά τα τελευταία τρία χρόνια, απέκτησα μια τρομερή συμπάθεια για το μικρό αυτό νησί, με τους 300 χιλιάδες κατοίκους. Το κοινωνικό του σύστημα, και η συμπεριφορά των κατοίκων του είναι σαφέστατα σκανδιναβικό. Φτάνοντας στη μελαγχολική πρωτεύουσα με τον αρκτικό υποφωτισμό, αισθάνθηκα πως έφτανα στο τέλος του κόσμου. Συνάντησα όμως εκεί, έναν αισιόδοξο και χαρούμενο πληθυσμό, που παρόλα τα αρνητικά στερεότυπα (κατάθλιψη, αλκοολισμός), είχε καταφέρει να οργανώσει τη ζωή του σε στέρεες βάσεις. Φτάνοντας, πληροφορήθηκα πως το νησί είχε σχεδόν μηδέν ανεργία, και πως οι κοινωνικές υπηρεσίες του ήταν όσο καλές όσο και η φήμη τους. Στο μικρό διάστημα που έμεινα στο νησί, επισκέφτηκα τα περίφημα θερμά λουτρά του Blue Lagoon.

Το ηφαιστιογενές και σεισμογενές νησί, έχει έναν σχεδόν απόλυτα ομοιογενή πληθυσμό (αν και τελευταία έχει και μετανάστες), που διαθέτει πλήρη επίγνωση του έξω κόσμου. Το 2007, μια έκθεση του United Nations' Human Development Index, που στηρίζεται σε επιδόσεις στους τομείς της μακροζωίας, υγείας, μόρφωσης και οικονομικών εσόδων, κατάταξε την Ισλανδία σαν την πιο ανεπτυγμένη χώρα στο κόσμο. Η χώρα (πληθυσμιακά μικρότερη απο τη δική μας Πάτρα), ήρθε επίσης πρώτη στις ενδείξεις για κοινωνική ισότητα και σεβασμό προς το περιβάλλον. Με μια άριστη ετήσια οικονομική ανάπτυξη, η χώρα των παγετώνων διατήρησε την μέχρι σήμερα αυτονομία της, διατηρώντας το εθνικό της νόμισμα, και μένοντας έξω απο την Ευρωπαική ένωση (διατηρώντας έτσι και ανέπαφα τα δικαιώματα της αλιείας στα τεράστια χωρικά της ύδατα).

Σήμερα, στα παγκόσμια νέα, η Ισλανδία καταρρέει. Η χώρα με τα 18 δις ΑΕΠ, φαίνεται σήμερα να χρωστάει 80 και πλέον δις σε χρέη. Ο παράδεισος των παγετώνων γίνεται πιά κόλαση για τους συμπαθητικούς κατοίκους του, οι οποίοι μάλλον θα απορούν για το πώς έφτασαν εκεί. Οι τρείς μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας βούλιαξαν εν μία νυκτί υπο το βάρος των επενδύσεών τους σε μεγαλύτερες τράπεζες και αγορές του εξωτερικού. Οι επενδύσεις των Ισλανδών φαίνεται να βρίσκονταν σε άκρως επικίνδυνα ομολογιακά κεφάλαια, και καθώς έκείνα έπεσαν, η χώρα αυτόματα χρεωκόπησε. Καθώς η αξία του εθνικού νομίσματος έχασε ένα ξαφνικό 25% της αξίας του έναντι του Ευρώ, η εθνική οικονομία του ισορροπημένου νησιού τινάχτηκε στον αέρα. Το ντόμινο της καταστροφής συνεχίστηκε. Ξένες καταθέσεις στο νησί (κυρίως αγγλικές), κινδύνευσαν να χαθούν, βάζοντας τη χώρα και σε μια διεθνη περιπέτεια να διαφωνεί με την Αγγλία. Σύντομα, η πλούσια και ανεπτυγμένη Ισλανδία, βρέθηκε να εκλιπαρεί τη Ρωσία και το ΔΝΤ για δανεικά. Η Ισλανδία έπαιξε και έχασε, στο διεθνές οικονομικό χρηματιστήριο.

Και αυτό γιατί η Ισλανδία, χωρίς μεγάλη συναίσθηση των δυνατοτήτων της, βρέθηκε να ρισκάρει τα εθνικά της κεφάλαια σε μεγάλες, και ριψοκίνδυνες επενδύσεις εκτός εθνικών συνόρων. Χωρίς κανέναν απολύτως λόγο, η Ισλανδία ασπάστηκε τις άκρατες και φιλελεύθερες πολιτικές της σχολής του Σικάγου. Υπο της πρωθυπουργίας του David Oddsson η Ισλανδία πραγματοποίησε ένα απίθανο πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων, απελευθέρωσης της αγοράς και του Τραπεζικού και φορολογικού της συστήματος. Ψάχνοντας το ίντερνετ, βρίσκει κανείς σημάδια αυτής της περίεργης σχέσης, που η τελική της κατάληξη ήταν η καταστροφή.

Πως είναι δυνατόν, μια κοινωνία, σκανδιναβική στη βάση της και φιλοσοφία, χωρίς κανένα προηγούμενο ακραίας ματεριαλιστικής συμπεριφοράς και πλουτολατρείας, να φτάνει σ’ αυτό το σημείο; Πως γίνεται μια κοινωνία πραγματικής ισότητας να ασπάζεται οικονομικές πολιτικές που δεν έχουν καμμία σχέση με τις ιστορικες δυναμικές που τη δημιούργησαν; Υπήρχαν και εκεί golden boys;

Το αεροπλάνο απο την Κοπενχάγη στο Ρέγκιαβικ ήταν γεμάτο Ισλανδούς που επέστρεφαν απο ψώνια στην ηπειρωτική Ευρώπη. Τα ταξιδια στην Ευρώπη είναι κάτι πολυ κοινό, με πληροφόρησε μια όμορφη και ευγενικιά κυρία που καθόταν δίπλα μου. Οι Ισλανδοί απολαμβάνουν την καλύτερη ζωή στο κόσμο, έχουν παροχές, χρήματα, χρόνο. Για ευρωπαική ένωση, ούτε συζήτηση, κανείς δεν επιθυμεί κάτι τέτοιο. Κάλλιο μόνοι και ελεύθεροι, παρα να μπλέκεις με τις Βρυξέλλες.

Είχα πάντοτε μια ιδιαίτερη αγάπη για τις κοινωνίες εκείνες των ανθρώπων που έβρισκαν τον τρόπο να ζούν άνετα μακριά απο τις πολυπληθείς ρυπώδεις πόλεις, τις μεγάλες γεωπολιτικές στρατηγικές, και τα κακά των υπέρμετρων κοινωνικών και οικονομικών σχεδιασμών. Για τους ανθρώπους που κατάφεραν να διατηρήσουν την αυτονομία και ιδιαιτερότητά τους, μέσα σε μια θάλασσα απο ορμητικά κύματα. Για τους λευκούς της δύσης που αυτονομήθηκαν στην Αφρική, τους χίππυδες κάθε μορφής που στέριωσαν στα νησιά της Καραιβικής. Για τους Γάλλους του Κεμπέκ που σε πείσμα όλων, μιλούν ακόμα τα γαλλικά τους. Για τους Ισλανδούς,, που κράτησαν γλώσσα, κουλτούρα και έναν ιδιαίτερο κοινωνικό σχηματισμό, κάπου μόνοι τους, ανεξάρτητοι.

Αυτά, και κάτι σχετικά ήρθαν στο μυαλό μου, καθώς άκουγα τα πρόσφατα θλιβερά νέα της Ισλανδίας. Στο κέντρο της πόλης, δίπλα στη λουθηρανική εκκλησία που κάποτε ήπια μερικές μπύρες αναλογιζόμενος πόσο πολύπλοκος και μεγάλος είναι αυτός ο κόσμος, έγινε πρόσφατα και μια εργατική διαδήλωση. Αναρωτήθηκα αν η κυρία του αεροπλάνου ήταν εκεί, και άν ακόμα είχε το σπίτι της και τη δουλειά της. Λυπήθηκα ειλικρινά για τα άσχημα νέα.

Φίλοι Ισλανδοί, καλή σας τύχη. Δεν είναι το οικονομικό σύστημα που χάσατε. Είναι η ταυτότητά σας.

14 comments:

Locus Publicus said...

Η συζήτηση των Ισλανδών με τον Μίλτον Φρίντμαν, είναι κατα τη γνώμη μου εξαιρειτκά ενδιαφέρουσα. Αν έχετε χρόνο, παρακολουθήστε τη.

glenn said...

Για σου locus! Έγραψες πάλι. Τι ωραίο ποστ! Πολύ καλύτερο από τα καλύτερα άρθρα που γράφονται στις εφημερίδες. Μαγικό!

Μου άφησες αναπάντητο ερώτημα: Υπήρχαν κι εκεί τελικά golden boys? Γιατί τα έκαναν τελικά αυτά οι Ισλανδοί;

gerasimos said...

Άλλο ένα εξαιρετικό ποστ. (Μα γιατί δεν σε έχει πλησιάσει ακόμα καμιά ελληνική εφημερίδα ή περιοδικό;) Μάλλον ήταν πιο εύκολο για τους Ισλανδούς να διατηρήσουν την αυτονομία τους από την Ευρωπαϊκή Ένωση, απ' ό,τι απ' το καπιταλιστικό φαντασιακό της άκρατης κατανάλωσης, της χρηματοθηρικής απληστίας και του 'εύκολου' πλουτισμού...

Michalis said...

Καλημέρα και από μένα. Πράγματι ενδιαφέρον το ποστ σου. Είναι πολύ κρίμα είναι η αλήθεια για την Ισλανδία. Και ο Μίλτον Φριντμαν με την παρουσία του έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία μια γενιάς πολιτικών και επιχειρηματιών με το όνειρο της "απελευθέρωσης (απορρύθμισης) της αγοράς". Ο Όντσον ήταν μια ισλανδική εκδοχή της Θάτσερ.

Όλα αυτά μας δείχνουν, νομίζω, ότι και το σκανδιναβικό μοντέλο δεν είναι αιώνια και μπορεί να καταστραφεί. Εξάλλου και στις άλλες σκανδιναβικές χώρες έχει υποστεί πλήγματα.

Επειδή και εμένα με ενδιαφέρει η Ισλανδία έχω ξεκινήσει εδώ και ένα μήνα ένα σχετικό μπλογκ, το Πάμε Ισλανδία!, σε περίπτωση που θα θέλατε να διαβάσετε περισσότερα για τη χώρα.

giant13 said...

Ωραία ανάλυση οικοδεσπότη, άλλη μια φορά ΜΠΡΑΒΟ.

Κατά την ταπεινή μου γνώμη "έβλεπε" η Ισλανδία την υπέρμετρη αύξηση του πλούτου στον υπόλοιπο κόσμο, ζήλεψε και τα απανταχού golden boys και θέλησε να μπεί στο ίδιο παιχνίδι.

Meropi said...

Καλησπέρα LocusPublicus μου,
πολύ ωραίο το ποστ σου. Κρατήθηκαν μακριά από την Ε.Ε. οι Ισλανδοί για να μη χάσουν την αλιευτική τους ζώνη, αλλά τελικά βούλιαξαν. Προτίμησαν την Αμερικανική Αγορά Ομολόγων κλπ οι Τράπεζες και καταστράφηκαν. Ξέρεις και οι Νορβηγοί κρατήθηκαν μακριά από την Ε.Ε. για να μη χάσουν την εκμετάλλευση της μεγάλης αλιευτικής τους ζώνης, αλλά αυτοί δεν κατέρρευσαν. Αφενός μεν έχουν τα πετρέλαια και και αφετέρου οι επενδύσεις τους προφανώς ήταν πιο ορθολογικές.
Εύχομαι στους Ισλανδούς να βρουν και πάλι τους ρυθμούς τους.

athinovio said...

καλησπέρα locus.
όταν βλέπουμε τις πιο προηγμένες χώρες να παθαίνουν τέτοιες ζημιές, τρομάζουμε για το τι θα συμβεί σε εμάς.

την ευρώπη πως τη βλέπεις?
τι γνώμη έχεις για τη στάση της?
ποιά είναι η εκτίμησή σου για την πορεία της στο επόμενο διάστημα?

squarelogic said...

Αλλο ενα εξαιρετικό ποστ φίλε Λόκους.
Φαίνεται οτι η Ισλανδική Κυβέρνηση παρασύρθηκε απο την σαγήνη των υψηλών αποδόσεων και ρισκαρε περισσότερο απ'οσο έπρεπε,κάτι σαν τα δικά μας καμάρια με τα (σο)δομημένα ομόλογα των Ταμείων.
Το κήρυγμα των νεοφιλελεύθερων θεωριών του Φρήντμαν αποτέλεσε τη θεωρητική Βίβλο πολιτικών σε ολόκληρη την Ευρώπη,και υποψιάζομαι όχι τυχαία...Συγκεκριμένα συμφέροντα προώθησαν ποικιλοτρόπως(απο τα φοιτητικά ακόμα χρόνια τους) συγκεκριμένους ανθρώπους που στο πλήρωμα το χρόνου θα εξυπηρετούσαν συγκεκριμένες επιλογές.Οι Δούκες,Ροζάκηδες,Αλογοσκούφηδες και Χριστοδουλάκηδες δεν έφτασαν τυχαία εκεί...
Εύχομαι κι εγώ οι μέχρι πρότινος ευτυχισμένοι Ισλανδοί να επανακτήσουν γρήγορα την αισιοδοξία τους μαζί με μας τους υπόλοιπους.Και να καταφέρω κάποτε να επισκεφτώ την ενδιαφέρουσα αυτή χώρα...

Λωτοφάγος said...

Κι εγώ λυπήθηκα με την κατάντια της Ισλανδίας! Κρίμα!
Φαίνεται ότι παραήταν ήσυχοι και αποφάσισαν να παίξουν ρουλέτα.
Όπως λέει κι ο Squarelogic, αν δεν είχαν προηγηθεί τα σοδομημένα ομόλογα, ίσως να είχαμε την ίδια τύχη!
Υπέροχα ταξίδια, αγαπητέ Λόκους.

mtryfo said...

Θα εκφράσω κι εγώ την ίδια απορία με τον Gerasimos...
πως δεν σε πήραν ακόμα χαμπάρι απο εφημερίδες ή περιοδικά...

Προσεγγίζεις το θέμα που όλους μας άγγιξε, με σεβασμό, κι αυτό ειναι πολύ σημαντικό...

glam said...

Δεν ξέρω γιατί, αλλά κόλλησα σε αυτήν εδώ την φράση
"Το αεροπλάνο απο την Κοπενχάγη στο Ρέγκιαβικ ήταν γεμάτο Ισλανδούς που επέστρεφαν απο ψώνια στην ηπειρωτική Ευρώπη. Τα ταξιδια στην Ευρώπη ...."
Μήπως τελικά οι λόγοι που φουντάρει οικονομικά κάποιος (άνθρωπος, κράτος κ.λ.π.) είναι χιλιάδες χρόνια, ουσιαστικά , οι ίδιοι;;;

Hypocrite lecteur said...

Εξαιρετική ανάρτηση πραγματικά.

Τί σημαίνει όμως ταυτότητα ποιά; Και ποιος πραγματικά την έχει διατηρήσει;

Locus Publicus said...

Φίλε glenn ευχαριστώ. Golden boys μάλλον υπάρχουν παντού. Είναι ενα προιόν των American Ivy League Universities, που έχει κατακλύσει τον κόσμο. Συμπεριφέρονται όλοι το ίδιο, η συμπεριφορά τους μοιάζει να βγαίνει μέσα απο κάποιο μάθημα του ΜΒΑ, φιλοδοξούν να κυβερνήσουν τον κόσμο, και επιστρατεύουν μεγάλη δόση Public relations. Είναι οι Gordon Geccos αυτού του κόσμου, πανοποιότυποι. Ισως να πέφτω βέβαια έξω, αλλά τέτοιους βλέπω στις ηγεσίες όλων των μικρών πλέον κρατών. Για πολλούς, η πρώτη τους δουλειά είναι πρωθυπουργίσκοι.

---------------------------

Φίλε gerasimos, απλά θεωρώ πως είναι ματαιόδοξο για μια χώρα σαν την Ισλανδία (και κάθε μικρή χώρα), να προσπαθεί να παίξει τεράστια παιχνίδια σε παγκόσμια κλίμακα. Η Ισλανδία έχει έναν μικρό πληθυσμό, αρκούν λίγα για να είναι πλούσια. Το όνειρο βέβαια της κατανάλωσης έχει πουληθεί επιτυχώς παντού, αλλά η ηγεσία είναι πάντα υπεύθυνη για την καλή άσκηση και λειτουργία μιάς χώρας.

Ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια, υπάρχω άνετα και χωρίς να με ανακαλύψουν οι ελληνικές εφημερίδες. Είμαι ένας απλός και μοναχικός blogger:)

---------------------------

Αγαπητέ michalis καλωσήρθες. Πολύ ωραίο το μπλόγκ σου. Το συνιστώ σε όλους.

Το σκανδιναβικό μοντέλο, νομίζω πως θα αντέξει. Περιέχει αρκετό καπιταλισμό για να παράγει πλούτο, και μια καλή φιλοσοφία σαν ιδεολογικό υπόστρωμα. Για τους σκανδιναβούς βέβαια. Πέραν απο εκεί, δεν είναι πουθενά εφαρμόσιμο. Απαιτεί μεγάλη τιμιότητα, σκληρή δουλειά, και αλτρουισμό, κάτι που δεν υπάρχει για παράδειγμα στην Ελλάδα.

---------------------------

Φίλε giant συμφωνώ. Δεν είμαι σίγουρος πιά αν η οικονομία της Ισλανδίας μπορεί πλέον να σωθεί. Η συνταγή τώρα είναι γνωστή. ΔΝΤ, οικονομική καραντίνα, ένταξη στην ΕΕ, δόσεις.

---------------------------

Και εγώ το ίδιο εύχομαι Μερώπη. Ομαλή επάνοδο. Η Νορβηγία που ανέφερες, είναι επίσης μια πολύ ισορροπημένη χώρα. Γνώρισα κάμποσους Νορβηγούς, και η γνώμη που αποκόμισα είναι ότι είναι πολύ κατά της ΕΕ, υπερήφανοι για τη χώρα τους, και επιθυμούν να παραμείνουν αόρατοι στο περιθώριο. Να δούμε.

---------------------------

Φίλη athinovio, δεν θα τολμούσα μια γενική γνώμη για την Ευρώπη. Πιστεύω πως θα δούμε τεράστιες διεθνείς αλλαγές. Προσωπικά επιθυμώ να βλέπω έναν ισορροπημένο Γαλλογερμανικό άξονα. Οσο αυτός ο άξονας υπάρχει, κατα μένα, υπάρχει και Ευρώπη.

---------------------------

Φίλε squarelogic, το πρώτο μου σχόλιο προς τον glenn νομίζω πως ταιριάζει στην περίπτωση. Μια ομάδα ΜΒΑ τυπάδων έχει κατακλύσει τον κόσμο, σε επίπεδο κυβέρνησης και επιχειρήσεων. Αυτοί βούλιαξαν το σύστημα. Είναι οι υπερφιλόδοξοι αυτού του κόσμου.

---------------------------

Ευχαριστώ φίλε λωτοφάγε. Ενδιαφέρον θα έχει να δούμε το "νέο" σύστημα. Οι ακραίες πάντως φιλοδοξίες και οράματα, πάντα θα υπάρχουν.

---------------------------

μαρία μου ευχαριστώ. Είναι νομίζω ενδιαφέροντα όλα αυτά. Η γενιά μας έζησε και ζεί καταπληκτικές ιστορικές στιγμές. Και εμείς, οι απλοί άνθρωποι, έχουμε τη δυνατότητα να επικοινωνούμε, και μέχρι ένα σημείο να εκφράζουμε ανοιχτά τη γνώμη μας. Εγώ αρκούμαι σ' αυτό.

---------------------------

Μάλλον φίλε glam. Ολοι οι άνθρωποι είναι οι ίδιοι, με τις ίδιες ανάγκες, επιθυμίες, όνειρα. Η πατρίδα μας πιστεύω είναι πολύ κοντύτερα στην νοοτροπία της Αμερικής απ' ό,τι ίσως θέλουμε να πιστεύουμε. Η περίπτωση της Ισλανδίας με εξέπληξε, γιατί είναι φιλοσοφικά πολύ μακριά απο την αμερικανική νοοτροπία.

Locus Publicus said...

Ολοι μας βέβαια επιρρεαζόμαστε απο τον κόσμο γύρω μας, hypocrite lecteur αλλά με τον όρο ταυτότητα εννοώ τη δυνατότητα να ορίσει και να διατηρήσει κάποιος αυτό που αποφάσισε να είναι. Ο περισσότερος κόσμος δεν μπορεί να γίνει Ισλανδία, δεν επιθυμεί, και δεν υπάρχει πρόβλημα. Οι πιο πολλοί λαοί επιθυμούν να γίνουν σαν τους αμερικανούς. Προσωπικά δεν αδικώ κανέναν, όλοι μας αγοράζουμε ένα όνειρο. Το σύστημα όμως ισότητας των Σκανδιναβών, δεν μπορεί να συνυπάρξει με σπεκουλαδόρικες νοοτροπίες.